Wstęp
W sprawach dotyczących kredytów frankowych, unieważnienie umowy kredytowej denominowanej lub indeksowanej do waluty obcej rodzi pytanie: jak powinny być rozliczane wzajemne świadczenia między bankiem a kredytobiorcą? Dwie główne teorie, które powstały w polskim orzecznictwie, to teoria salda i teoria dwóch kondykcji. Każda z nich inaczej podchodzi do kwestii rozliczeń między stronami w przypadku stwierdzenia nieważności umowy.
Zrozumienie różnic między tymi teoriami ma kluczowe znaczenie dla kredytobiorców, zwłaszcza w kontekście trwających procesów sądowych. Warto więc przyjrzeć się obu podejściom i ich praktycznym konsekwencjom, szczególnie w obliczu ostatnich orzeczeń Sądu Najwyższego.
Kluczowe informacje
- Teoria salda: zakłada wzajemne kompensowanie roszczeń między bankiem a kredytobiorcą.
- Teoria dwóch kondykcji: każde roszczenie jest rozpatrywane niezależnie, co jest korzystniejsze dla kredytobiorców.
- Sąd Najwyższy opowiedział się za teorią dwóch kondykcji, co ujednoliciło orzecznictwo w sprawach frankowych.
Teoria salda
Teoria salda zakłada, że w przypadku unieważnienia umowy kredytowej, sąd jednocześnie orzeka o wzajemnych rozliczeniach stron. Oznacza to, że suma wpłat kredytobiorcy na rzecz banku jest porównywana z kwotą wypłaconego kredytu. W przypadku, gdy kredytobiorca spłacił więcej, niż wynosiła kwota kredytu, sąd może zasądzić zwrot nadpłaty na jego rzecz. W odwrotnej sytuacji, gdy kwota spłat jest niższa, sąd może zasądzić na rzecz banku brakującą kwotę.
Przykład: Jeśli kredytobiorca spłacił 400 tys. zł, a bank wypłacił 500 tys. zł kredytu, sąd zasądza na rzecz banku różnicę 100 tys. zł. W uproszczeniu, teoria salda prowadzi do tego, że sąd dokonuje pełnego rozliczenia wzajemnych roszczeń między stronami już w momencie orzekania o nieważności umowy.
Teoria dwóch kondykcji
Teoria dwóch kondykcji zakłada, że każda strona może dochodzić swoich roszczeń niezależnie od drugiej. Oznacza to, że kredytobiorca może domagać się od banku zwrotu wszystkich dokonanych wpłat, niezależnie od tego, czy sam spłacił całą kwotę kredytu. Analogicznie, bank może dochodzić zwrotu kwoty wypłaconego kredytu niezależnie od tego, czy kredytobiorca już zwrócił część kapitału.
W praktyce oznacza to, że kredytobiorca może odzyskać wpłacone środki bez konieczności wcześniejszego zwrotu pełnej kwoty kredytu. Teoria ta jest zdecydowanie korzystniejsza dla kredytobiorców, ponieważ pozwala im na szybsze odzyskanie środków i nie wymusza na nich natychmiastowego spłacenia całego kapitału kredytu.
Rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego
16 lutego 2021 roku Sąd Najwyższy podjął uchwałę (III CZP 11/20), która jednoznacznie opowiedziała się za stosowaniem teorii dwóch kondykcji w sprawach frankowych. Sąd stwierdził, że kredytobiorca, który spłacał kredyt na podstawie umowy uznanej za nieważną, ma prawo domagać się zwrotu wszystkich spłaconych środków, niezależnie od tego, czy zwrócił bankowi kwotę wypłaconego kredytu.
To rozstrzygnięcie jest ważnym krokiem w kierunku ujednolicenia orzecznictwa w sprawach dotyczących kredytów frankowych. Sąd Najwyższy jasno wskazał, że teoria dwóch kondykcji jest właściwym podejściem, co daje kredytobiorcom większe szanse na odzyskanie nadpłaconych środków.
Znaczenie dla kredytobiorców
Dla frankowiczów, którzy walczą o unieważnienie swoich umów kredytowych, uchwała Sądu Najwyższego ma ogromne znaczenie. Dzięki niej kredytobiorcy mogą liczyć na szybsze i korzystniejsze rozstrzygnięcia w sądach. Teoria dwóch kondykcji pozwala bowiem na rozpatrywanie roszczeń kredytobiorcy i banku oddzielnie, co w praktyce eliminuje ryzyko natychmiastowego zobowiązania do zwrotu całości kredytu.
Ponadto, zastosowanie teorii dwóch kondykcji ma wpływ na przedawnienie roszczeń. Kredytobiorcy mogą dochodzić swoich roszczeń niezależnie od tego, kiedy zwrócili kwotę kredytu, co znacznie ułatwia proces odzyskiwania nadpłaconych środków.
Wpływ na przyszłe orzecznictwo
Ostateczne rozstrzygnięcie pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego, które zapadnie 25 marca 2021 roku, ma szansę ostatecznie ujednolicić podejście do spraw frankowych. Uchwała ta, mająca moc zasady prawnej, będzie wiążąca dla sądów niższych instancji, co oznacza, że kredytobiorcy będą mogli liczyć na bardziej przewidywalne wyroki.
Jednym z kluczowych pytań, na które odpowie Sąd Najwyższy, jest to, czy w przypadku uznania klauzul indeksacyjnych za nieważne, umowa kredytowa może obowiązywać dalej. Odpowiedź na to pytanie będzie miała wpływ na setki tysięcy kredytobiorców posiadających kredyty frankowe.
Podsumowanie
Teoria dwóch kondykcji jest obecnie preferowanym podejściem w sprawach dotyczących unieważnienia umów kredytów frankowych. Dzięki niej kredytobiorcy mają większe szanse na odzyskanie wpłaconych środków bez konieczności natychmiastowego rozliczenia się z bankiem. Nadchodzące rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego powinny jeszcze bardziej ujednolicić orzecznictwo, co wpłynie korzystnie na sytuację frankowiczów.
FAQs
Czym różni się teoria salda od teorii dwóch kondykcji?
Teoria salda zakłada wzajemne rozliczenie stron już w momencie orzeczenia o nieważności umowy, natomiast teoria dwóch kondykcji traktuje roszczenia każdej strony niezależnie.
Dlaczego teoria dwóch kondykcji jest korzystniejsza dla kredytobiorców?
Pozwala kredytobiorcom odzyskać wpłacone środki bez konieczności natychmiastowego zwrotu pełnej kwoty kredytu.
Jakie znaczenie ma uchwała Sądu Najwyższego z lutego 2021 roku?
Uchwała opowiedziała się za teorią dwóch kondykcji, co ułatwia kredytobiorcom dochodzenie roszczeń i eliminuje obowiązek wzajemnych rozliczeń w jednym procesie.
Czy teoria dwóch kondykcji wpływa na przedawnienie roszczeń?
Tak, dzięki tej teorii kredytobiorcy mogą dochodzić swoich roszczeń niezależnie od tego, kiedy zwrócili kwotę kredytu, co wydłuża okres możliwości odzyskania środków.
